Cuộc đấu tranh của một người Slovakia để tôn vinh người cha Việt Nam, một con người không tồn tại trên giấy tờ

Michal Novotný, thường được biết đến với tên “Yaksha,” đã chia sẻ về nguồn cội của mình, về người cha nổi loạn và hành trình tìm lại gia đình ở Việt Nam.

Vana Kohutková, tổng biên tập của tạp chí fjúžn, nơi tên tạp chí được lấy cảm hứng từ lễ hội dành cho người nước ngoài và các dân tộc thiểu số tại Slovakia, được tổ chức bởi Quỹ Milan Šimečka. Lễ hội này đã tồn tại suốt 19 năm qua ở Slovakia.

Michal Novotný, được biết đến rộng rãi với tên “Yaksha,” xuất thân từ Martin, miền bắc Slovakia. Cha của anh là người Việt Nam, nhưng Novotný chỉ thật sự khám phá về gia đình phía Việt Nam sau khi cha anh qua đời.

Ngay sau khi hoàn thành trung học, Novotný đã sáng lập một trong những cửa hàng thời trang đường phố đầu tiên tại Slovakia và từng là DJ nổi tiếng, sau đó trở thành CEO của hãng thu âm danh tiếng Def Jam Recordings. Anh là chủ của công ty sáng tạo LOVE THEM và hãng âm nhạc nổi tiếng toàn cầu F*CK THEM, với hơn một tỷ lượt xem trên YouTube. Anh đóng vai trò quan trọng trong việc giới thiệu các nghệ sĩ quốc tế và Slovakia, đồng thời làm công việc sáng tạo cho những tên tuổi và thương hiệu lớn trong ngành. Anh đam mê thời trang, nghệ thuật và các môn thể thao vận động.

Yaksha cũng tích cực tham gia vào cộng đồng người Việt tại Slovakia, kết nối các thế hệ người Việt từ thế hệ thứ nhất, thứ hai và các thế hệ sau đó.

Cha tôi là người Việt Nam và mẹ tôi là người Slovakia. Gia đình tôi có lịch sử như thế nào?

Ông bà tôi là hậu duệ của những nghệ sĩ biểu diễn xiếc và vận hành vòng quay ngựa gỗ. Mẹ tôi sinh ra tại Humenné, miền đông Slovakia, nơi ông bà đang lưu diễn. Tuy nhiên, mối quan hệ của họ không suôn sẻ và họ đã chia tay. Sau đó, bà tôi gặp một người bạn đồng hành khác, không phải nghệ sĩ xiếc, mà là người mài dao mổ cho các bác sĩ trong bệnh viện và sửa ô dù. Họ di chuyển đến những thị trấn có bệnh viện. Ngày nay, thật khó tưởng tượng cảnh ai đó mài dao mổ trong một chiếc xe kéo.

Về câu chuyện của mẹ và cha bạn gặp nhau như thế nào, vào những năm 1980?

Tôi không hoàn toàn chắc chắn. Tôi được sinh ra khi mẹ mới 19 tuổi, có lẽ họ quen nhau khoảng một năm trước đó. Có những lời đùa rằng cha đã “chinh phục” mẹ vì ông ấy mặc quần jean và đeo đồng hồ kỹ thuật số – đó có thể là tất cả những gì ông sở hữu khi đến Tiệp Khắc, chỉ với một túi nhựa trong tay. Thực tế có lẽ không phải là một câu chuyện lãng mạn gì quá đặc biệt. Họ có thể gặp nhau tại một buổi khiêu vũ ở Martin hoặc trong các buổi tụ tập bạn bè ở ký túc xá nơi mẹ tôi sống một thời gian. Vào thời đó, có nhiều sinh viên Việt Nam đến đây theo chương trình trao đổi. Cha tôi khi đó đang học ngành kỹ thuật ở Martin.

Vì sao cha bạn chọn Tiệp Khắc?

Bà của tôi làm giáo sư tại một trường đại học ở Việt Nam. Là mẹ của nhiều con, bà có cơ hội gửi một trong số đó đi du học ở một nước cộng sản thân thiện. Bà chọn gửi con cả, vì hy vọng rằng anh ấy sẽ quay lại Việt Nam để hỗ trợ các anh chị em còn lại.

Và ông ấy có quay về không?

Ông thích cuộc sống ở đây, nhưng sau đó đã thử quay lại Việt Nam. Tuy nhiên, ông không chịu được khí hậu ở đó, quá nóng và không thoải mái, nên cuối cùng ông quay lại Tiệp Khắc.

Vậy cha mẹ bạn ở lại Tiệp Khắc?

Không. Họ không hòa hợp chút nào, có một mối quan hệ rất căng thẳng. Tôi nghĩ họ đến với nhau chỉ để tôi và chị gái có mặt trên đời này. Tôi không có ý xấu gì đâu; tôi rất biết ơn vì có chị gái và rằng họ không níu kéo quá lâu. Có lúc mẹ tôi thậm chí đã yêu cầu trục xuất cha tôi khỏi Tiệp Khắc. Nhưng rồi bà nhận ra sẽ không đúng khi để chúng tôi lớn lên mà không có cha. Bà đã nhờ Olga Havlová, Đệ nhất Phu nhân Tiệp Khắc lúc bấy giờ, can thiệp hủy lệnh trục xuất. Chúng tôi cùng mẹ đến Praha, và đó là một kỷ niệm đầy cảm xúc. Tôi nhớ chuyến đi tàu đêm đó, vì ở các cửa hàng tại Praha, người ta bán búp bê Barbie – một ký ức mà tôi nhớ mãi.

Lệnh trục xuất của cha bạn đã được hủy bỏ chưa?

Nhờ việc họ có hai con chung, mọi việc cuối cùng đã được giải quyết. Tuy nhiên, tình hình phức tạp hơn rất nhiều. Trong thời gian đó, mẹ tôi đã tìm được một người bạn trai mới, cũng là người Việt Nam và là bạn của cha tôi. Dù vậy, đám cưới vẫn diễn ra vì bà ngoại tôi kiên quyết muốn mẹ tôi kết hôn với cha tôi. Mọi thứ đã được chuẩn bị và lên kế hoạch, cha tôi nhận được sự cho phép quay trở lại, và mọi dấu hiệu đều cho thấy ông sẽ quay về gia đình và kết hôn. Đám cưới diễn ra với sự tham gia của cha mẹ tôi, mặc dù cả hai đều không muốn kết hôn, và người đàn ông Việt Nam kia, người mà mẹ tôi cuối cùng cũng chia tay. Bức ảnh cưới không trông vui vẻ chút nào. Sau đó, họ thử sống cùng nhau một thời gian, nhưng mối quan hệ đã rạn nứt đến mức họ không thể tiếp tục bên nhau.

Cuối cùng, cha bạn đã rời đi. Bạn có còn giữ liên lạc với ông ấy không?

Quá trình xử lý pháp lý kéo dài, và cha tôi dần dần trở nên xa cách với chúng tôi. Mặc dù sống cùng thành phố Martin, nhưng chúng tôi đã không nghe tin tức gì từ ông ấy trong nhiều năm, chỉ thỉnh thoảng nghe được vài lời đồn đại.

Khi lớn lên, bạn có cố gắng liên lạc với ông ấy không?

Tôi luôn quan tâm đến cha mình. Với những gì đã xảy ra, mẹ và bà tôi luôn cảm thấy bất công. Tôi lớn lên với suy nghĩ rằng cha là người sai và tôi thuộc về phía tốt. Trong những năm tuổi trẻ, tôi nhận ra sự thật có hai mặt và đã cố gắng tìm kiếm ông ấy. Rồi một ngày, ông gửi cho tôi một bức thư xin lỗi về mọi điều đã xảy ra. Lúc đó, ông đang bị giam giữ tại Medveďov, một trung tâm tạm giữ dành cho người nước ngoài, cách Bratislava khoảng một giờ lái xe. Họ muốn trục xuất ông vì ông đã gặp phải một vài rắc rối. Ông ấy đã trốn thoát khỏi Medveďov, và tôi đã đến thăm ông ấy ở Bratislava.

Cha của bạn làm gì ở Bratislava?

Ông sống trên đường Nobel, một khu vực tập trung nhiều người Việt sinh sống, và đến giờ vẫn vậy. Khi lần đầu tiên tôi đến gặp ông, ông đợi tôi ở nhà ga và dẫn tôi đi ăn phở tại một quán bún bí mật, vẫn hoạt động đến bây giờ. Có lẽ tôi đã đến quán này suốt 25 năm qua chỉ để ăn phở. Nhưng thực sự ông làm gì ở Bratislava thì tôi vẫn không biết rõ. Tôi nghĩ rằng công việc đó không hợp pháp lắm vì cuối cùng ông phải trốn khỏi đó.

Ông có đi Thụy Điển vào thời gian đó không?

Đúng vậy. Lại là một câu chuyện phức tạp khác. Ông sống một mình ở Thụy Điển và mất một cách bi thảm sau khi ăn phải nấm độc. Người Việt thường có thói quen biết rõ về cây cỏ, cách chữa bệnh và nấu ăn, nên cha tôi cũng quen thuộc và tin chắc rằng loại nấm đó ăn được. Lúc đó, tôi không biết cách nào để đưa tro cốt của ông về Slovakia vì ông sống ở đó bất hợp pháp và còn có danh tính khác. Trên giấy tờ, ông thực sự “không tồn tại”. Cuối cùng, một người bạn của tôi, trong chuyến bay từ Thụy Điển về, đã cố gắng mang theo hũ tro cốt và thành công đưa về Slovakia. Rồi lại một vấn đề khác xuất hiện: làm thế nào để chôn cất một người vốn “không tồn tại” trên giấy tờ? Tôi cố gắng làm mọi cách hợp pháp qua Bộ Ngoại giao, nhưng cuối cùng phải mua một phần đất nghĩa trang cho chính mình để có thể chôn cất cha tôi ở đó.

Về việc bạn có cơ hội gặp gỡ gia đình bên Việt Nam không?

Có, nhưng chỉ sau khi cha tôi qua đời. Là con trai cả, tôi đã thực hiện nghĩa vụ không lời bằng cách lo việc chôn cất ông. Tôi cũng muốn thông báo tin cho gia đình ông. Thông qua một số người Việt sống ở Martin, những người đã biết cha tôi từ trước, cuối cùng tôi cũng đã liên lạc được với cô ruột của mình. Chúng tôi thông báo cho bà biết. Cha tôi còn một người chị khác và hai người em trai. Người chị nhận tin với thái độ khá lạnh lùng, và chúng tôi cũng không biết liệu tin tức có đến được với những người còn lại hay không. Tôi có đề cập rằng chúng tôi dự định đến Việt Nam, nhưng bà cũng không tỏ ra quan tâm nhiều. Vậy là tôi, bạn đời của tôi và em gái quyết định đi du lịch Việt Nam. Chúng tôi nghĩ nếu có thể gặp họ uống cà phê hay ăn trưa thì sẽ rất vui. Nhưng chúng tôi không ép buộc gì cả. Cuối cùng, nó trở thành một kết thúc có hậu, như trong một bộ phim truyền hình. Họ thay đổi hoàn toàn kế hoạch của chúng tôi, và chúng tôi hủy hết các chuyến đi khác. Phần lớn thời gian ở Việt Nam, chúng tôi dành cho gia đình. Họ dẫn chúng tôi đến những nơi địa phương bí mật; chúng tôi ăn uống cùng nhau và liên tục gặp gỡ thêm các thành viên trong gia đình, ai cũng đến để gặp chúng tôi. Lúc đó, chúng tôi thực sự cảm thấy như một phần của gia đình.

Có điều gì khiến bạn bất ngờ về gia đình mình không?

Suốt cuộc đời, tôi đã quen với việc khi ai đó giới thiệu tôi với cô hoặc chú tại các buổi họp mặt gia đình hay dịp lễ, thì thường họ tóc vàng hoặc tóc đỏ. Ở Việt Nam, tôi ngạc nhiên khi ngay cả hàng xóm cũng có ngoại hình giống như gia đình mình, chỉ là tôi cao hơn họ một cái đầu rưỡi. Điều đó thật đáng yêu.

Ban vẫn còn liên lạc với họ chứ?

Vâng, tôi vẫn giữ liên lạc với họ, nhưng đã xảy ra một tình huống không mấy dễ chịu. Khi họ nhận ra tôi và bắt đầu theo dõi tôi trên mạng xã hội, họ biết rằng tôi đang có cuộc sống thành công. Tôi không bao giờ cảm thấy họ muốn lợi dụng điều đó, nhưng sau khi Covid-19 bùng phát, công ty của chú tôi gặp khó khăn về tài chính, và chú đã hỏi tôi liệu có thể cho mượn một khoản tiền lớn hay không. Điều đó thật không thoải mái, nhưng vào thời điểm đó, khó khăn là vấn đề toàn cầu, nên tôi đã giúp họ. Kể từ đó, họ đã cắt đứt liên lạc. Tôi nghĩ có thể họ không trả lại được khoản tiền đã mượn, nên chọn cách này cho dễ dàng hơn. Tôi đã đến thăm họ một lần nữa, muốn gặp bà tôi. Bà đang ốm và đã được chuyển vào một cơ sở chăm sóc. Tôi còn nhấn mạnh rằng tôi không muốn đề cập đến chuyện tiền bạc để tránh làm họ khó xử. Tuy nhiên, buổi gặp gỡ lại có vẻ chỉ mang tính xã giao, rõ ràng là mối quan hệ đã căng thẳng. Hiện tại, chúng tôi rất ít khi liên lạc. Một hoặc hai lần mỗi năm, họ chỉ nhắn lại rằng bà tôi vẫn khỏe.

Bạn có áp dụng bất kỳ khía cạnh nào của văn hóa Việt Nam vào cuộc sống của mình không?

Thật không may là không. Tôi biết điều này có thể nghe không hay sau tất cả những gì tôi đã nói, nhưng dường như ở Việt Nam, mọi người rất coi trọng mối quan hệ gia đình và thời gian bên nhau. Họ cùng nhau ăn trưa và ăn tối vào mỗi cuối tuần, và thời gian có thể kéo dài đến bốn tiếng. Khi lần đầu tiên chúng tôi đến đó, chúng tôi đói quá nên ăn hết 50 món bày ra trong 15 phút. Chúng tôi không biết làm sao để thở, rồi sau đó chỉ biết ngồi nhìn họ ăn uống và nói chuyện trong suốt bốn tiếng đồng hồ.

Bạn có món ăn Việt Nam nào yêu thích không?

Món ăn Việt Nam yêu thích của tôi là thịt kho – món thịt ba chỉ kho với trứng. Bún bò Nam Bộ và phở bò cũng là những món kinh điển mà tôi rất thích. Ngoài ra, tôi đặc biệt thích món trứng chiên với tôm, bạc hà và rau mùi. Món này được xé bằng tay và chấm vào nước sốt. Tôi thích điểm đặc trưng của ẩm thực Việt là hầu hết các món ăn đều có nhiều rau thơm và rau củ, phần lớn là tự trồng trong vườn. Người Việt cũng ăn thịt, nhưng phần thịt thường có mỡ, xương hoặc sụn để tạo độ giòn. Điều làm tôi ngạc nhiên là họ ăn rất ít cơm. Khi tôi hỏi lý do, họ trả lời rằng họ thích uống bia hơn là no bụng bằng cơm. Bia được phục vụ trong ly nửa lít với viên đá to. Một điểm thú vị là mỗi khi ai đó muốn uống, mọi người đều phải cùng nâng ly chúc mừng và uống cùng nhau. Điều này có phần phiền, nhưng lại giúp tất cả mọi người đều “đồng đều” hơn trong tiệc.

Bạn gặp gỡ cộng đồng người Việt ở Slovakia qua ẩm thực Việt như thế nào?

Một thành viên trong cộng đồng sở hữu một tiệm ăn đường phố tên là Phočkáreň, nên chúng tôi luôn có cơ hội thưởng thức ẩm thực Việt đích thực. Hai năm trước, họ đã nhờ tôi hỗ trợ tổ chức lễ hội Ngày Việt Nam. Tôi rất vui khi được tham gia và đóng góp. Những người sáng lập lễ hội chủ yếu là thế hệ lớn tuổi, và họ hiểu tầm quan trọng của việc kết nối với người trẻ, vì họ mang đến những ý tưởng mới mẻ. Chúng tôi thường xuyên gặp gỡ để bàn bạc về các hoạt động mà mọi người có thể cùng hỗ trợ. Ví dụ, khi chúng tôi vận động để cộng đồng người Việt được công nhận chính thức tại Slovakia, chúng tôi cùng nhau thảo luận xem ai có thể đóng góp tài nguyên gì để hỗ trợ.

Bạn đã thành công trong việc đạt được sự công nhận vào tháng Sáu năm ngoái sau hai năm nỗ lực. Cảm giác thế nào?

Tôi rất vui mừng và tự hào vì đã góp phần vào thành công này.

Bạn đã làm việc từ năm 18 tuổi, tham gia vào nhiều ngành sáng tạo như âm nhạc, nghệ thuật và thời trang, đồng thời có lượng người theo dõi lớn trên mạng xã hội. Thành tựu nào bạn tự hào nhất?

Khi tôi hỏi những người theo dõi trên Instagram điều họ thấy thú vị nhất về nội dung của mình, nhiều người cho biết tôi đã truyền cảm hứng để họ chăm sóc bản thân tốt hơn và tích cực hơn. Tôi đã tạo được một nhóm lớn những người tự truyền động lực cho nhau. Ví dụ, tôi bắt đầu chạy bộ và trong ba tháng đầu chỉ có năm người tham gia, nhưng giờ đây, thương hiệu LTRC của chúng tôi có 500-600 người từ 35 câu lạc bộ trên toàn thế giới cùng chạy hàng tuần. Tôi tự hào vì đã quản lý ảnh hưởng của mình một cách có trách nhiệm.

Bạn công khai nói rằng bạn thành công và giàu có. Nhiều người có địa vị như vậy, đặc biệt là ở nước ngoài, thường tham gia vào các hoạt động từ thiện. Bạn có hỗ trợ tổ chức, sáng kiến nào không, hoặc giúp đỡ ai cần không?

Khi mẹ chúng tôi bị bệnh, chúng tôi đã dành nhiều thời gian với bà tại trung tâm chăm sóc cuối đời. Ở đó, chúng tôi gặp nhiều tình nguyện viên đến giúp đỡ. Em gái tôi rất đau buồn trước cái chết của mẹ, vì vậy tôi đã gợi ý cô ấy tạm nghỉ làm để chăm lo cho bản thân. Trong thời gian đó, cô ấy bắt đầu đến các trung tâm hỗ trợ, sau đó đến các nhà tạm trú và cuối cùng là trại trẻ mồ côi ở Kolárovo, cách Bratislava một giờ lái xe. Cô ấy muốn tham gia vào nhiều dự án từ thiện, vì vậy tôi bắt đầu giúp cô ấy. Mỗi mùa hè, chúng tôi đưa hai đến ba trẻ em từ trại mồ côi đi chơi một tuần. Chúng tôi cũng tổ chức quà Giáng sinh cho các em mỗi năm. Tôi có một bức ảnh với khoảng 600 món quà trong phòng khách. Đây không phải là đồ cũ mà người khác không dùng nữa; chúng tôi hỏi các em muốn gì, sau đó tìm mua, gói và kiểm tra kỹ càng rồi mang đến cho các em. Bạn bè từ tiệm bánh Kruh và tôi làm bánh panettone (một loại bánh Giáng sinh của Ý) và tặng các em vào dịp Thánh Nicholas (6 tháng 12).

Vì vậy, từ thiện không phải là trọng tâm chính của tôi, mà tôi là người hỗ trợ cho em gái. Cô ấy là trái tim của các dự án, và tôi là người giúp tổ chức mọi thứ. Chúng tôi có mối quan hệ rất gắn bó, và tôi luôn cố gắng ủng hộ cô ấy.

Nguồn : spectator.sme.sk

Bài viết Cuộc đấu tranh của một người Slovakia để tôn vinh người cha Việt Nam, một con người không tồn tại trên giấy tờ đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Châu Âu TV.