Kỷ niệm 50 năm Giải Phóng miền Nam: Những Vết Thương Chưa Lành Của Việt Nam Và Hoa Kỳ

Ngày 30 tháng 4 năm 1975, một ngày đã đi vào lịch sử với tên gọi khác nhau đối với những người khác nhau: ở Việt Nam, đó là “Ngày Giải phóng”, còn với nhiều người khác, là “Tháng Tư Đen”. Năm nay, kỷ niệm tròn 50 năm sự kiện kết thúc chiến tranh Việt Nam – cuộc xung đột kéo dài suốt nhiều thập kỷ và để lại những di sản sâu sắc cho cả hai bên: Việt Nam và Hoa Kỳ.

Khi lực lượng miền Bắc Việt Nam tiến vào Sài Gòn năm 1975, chế độ miền Nam sụp đổ. Hàng ngàn người Mỹ và người Việt thân Mỹ hoảng loạn tìm cách trốn thoát. Những hình ảnh cuối cùng từ đại sứ quán Hoa Kỳ, với người dân leo lên thang để lên trực thăng, đã trở thành biểu tượng cho sự rút lui đầy hỗn loạn của Hoa Kỳ.

Thế giới chứng kiến một siêu cường thua trận – không chỉ về quân sự mà còn cả về đạo đức và uy tín toàn cầu. Mỹ đã chi 828 tỷ USD cho chiến tranh, mất hơn 58.000 binh sĩ và hàng trăm nghìn cựu chiến binh phải mang thương tật hoặc sang chấn tinh thần.

Những Vết Thương Còn Đọng Lại

Chiến tranh để lại khoảng hai triệu người dân thường Việt Nam thiệt mạng, hàng trăm nghìn binh sĩ tử trận từ cả hai phía. Di sản tàn phá vẫn còn tồn tại dưới nhiều hình thức:

• Bom mìn chưa nổ: Hơn 800.000 tấn đạn dược chưa phát nổ tiếp tục giết và làm bị thương hàng chục nghìn người kể từ sau 1975. Việc rà phá có thể kéo dài đến… 300 năm.
• Chất độc hóa học: Hơn 75 triệu lít hóa chất như Agent Orange đã được rải xuống, gây khuyết tật di truyền qua nhiều thế hệ.
• Napalm và hình ảnh kinh hoàng: Bức ảnh nổi tiếng cô bé Kim Phúc bị bỏng nặng do bom napalm đã làm rúng động lương tâm toàn cầu và thúc đẩy phong trào phản chiến ở Hoa Kỳ.

Một Xã Hội Chia Rẽ

Tại Việt Nam, kỷ niệm 30/4 diễn ra với các cuộc diễu binh và pháo hoa. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhìn ngày này như một chiến thắng. Nhiều người miền Nam cũ vẫn coi đó là ngày mất nước. Hàng triệu người đã vượt biển, tạo ra làn sóng “thuyền nhân” lớn nhất trong lịch sử hiện đại.

Những người từng phục vụ cho chế độ cũ bị tước đoạt tài sản, giam vào trại cải tạo, phân biệt đối xử kéo dài nhiều thập kỷ.

Việt Nam: Từ Đổ Nát Đến Phồn Vinh

Sau khi thống nhất năm 1976, đất nước rơi vào khủng hoảng kinh tế sâu sắc trong gần 20 năm. Đến năm 1986, chính sách “Đổi mới” được ban hành, đưa Việt Nam từ kinh tế kế hoạch sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Hiện nay, Việt Nam là một nền kinh tế phát triển nhanh, với xuất khẩu mạnh mẽ và tầng lớp trung lưu ngày càng tăng. Tuy nhiên, khoảng cách giàu nghèo và các vết thương chiến tranh vẫn còn đó.

Hoa Kỳ: Một Bài Học Đắt Giá

Cuộc chiến Việt Nam là thất bại lớn đầu tiên của quân đội Hoa Kỳ. Nó làm xói mòn niềm tin vào chính phủ, thúc đẩy làn sóng phản chiến mạnh mẽ trong nước. Sau đó, Mỹ thay đổi chiến lược đối ngoại, hạn chế can thiệp trực tiếp bằng quân sự và tập trung vào “vietnamization” – để người địa phương chiến đấu cho lợi ích của Hoa Kỳ.

Bài học từ Việt Nam đã ảnh hưởng sâu sắc đến chính sách đối ngoại, truyền thông chiến tranh, và mối quan hệ với báo chí.

Quan Hệ Song Phương: Từ Thù Địch Đến Hợp Tác

Phải mất 20 năm, hai nước mới bình thường hóa quan hệ. Hoa Kỳ bãi bỏ cấm vận năm 1994 và đến năm 2001 ký kết hiệp định thương mại song phương. Kể từ đó, quan hệ Việt – Mỹ trở nên thực dụng và bền chặt hơn, đặc biệt khi cả hai có chung lợi ích chiến lược trong việc đối phó ảnh hưởng gia tăng của Trung Quốc tại Biển Đông.

Tuy nhiên, dưới thời tổng thống Donald Trump, các chính sách thương mại khắt khe, trong đó có đề xuất áp thuế 46% lên hàng Việt Nam, đã tạo ra những căng thẳng mới.

Ngoại Giao “Tre Trúc”

Việt Nam hiện nay theo đuổi chiến lược gọi là “ngoại giao tre trúc” – vừa mềm dẻo vừa cứng rắn. Không đứng hẳn về phe nào trong các cuộc cạnh tranh lớn, Hà Nội cố gắng giữ quan hệ tốt với Mỹ, Trung Quốc, Nga, Nhật Bản và Ấn Độ. Bốn “không” trong chính sách quốc phòng – không liên minh quân sự, không căn cứ nước ngoài, không chống lại nước thứ ba, không sử dụng vũ lực – vẫn được duy trì.

Dù chiến tranh đã kết thúc cách đây nửa thế kỷ, những vết thương vật lý, tinh thần và chính trị vẫn chưa lành. Từ bom mìn còn sót lại đến những tranh cãi lịch sử chưa có hồi kết, cuộc chiến vẫn để lại dấu ấn sâu sắc lên bản sắc quốc gia, tâm lý tập thể, và chính sách đối ngoại của cả hai nước.

Việt Nam và Hoa Kỳ – hai kẻ thù một thời – giờ đây đang học cách nhìn về tương lai, nhưng không thể xoá nhòa được ký ức quá khứ.

Bài viết Kỷ niệm 50 năm Giải Phóng miền Nam: Những Vết Thương Chưa Lành Của Việt Nam Và Hoa Kỳ đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Châu Âu TV.